دو مفهوم سیستم متمرکز ( Centralized) و غیرمتمرکز (Decentralized)، به توزیع وظایف و اختیارات در شبکه‌های ارتباطی اشاره دارند. این دو مفهوم که از دست‌آوردهای پیشرفت تکنولوژی محسوب می‌شوند، به صاحبان کسب و کارهای مختلف این امکان را می‌دهد که شبکه‌ای متناسب با نیازهای کسب و کار و سازمان یا مجموعه خود راه‌اندازی کنند. اکنون قصد داریم درمورد سیستم‌های سنترالایز و دی سنترالایز اطلاعاتی را دراختیار شما قرار دهیم.
سیستم سنترالایز و دی سنترالایز چیست؟
برای بررسی تفاوت‌ها، مزایا و معایب شبکه‌های متمرکز و غیر متمرکز، باید ابتدا تعریف دقیقی از هریک داشته باشیم. درپاسخ به این سوال که سیستم سنترالایز و غیر سنترالایز چیست باید گفت:
سیستم سنترالایز چیست؟
در سیستم‌های متمرکز، واحد کنترل مرکزی همه چیز را در شبکه مدیریت و هدایت می کند. این مدیریت، نظارت و هدایت عموما به وسیله یک سرور مرکزی صورت می‌گیرد. در سیستم‌های سنترالایز تمام توان پردازش دیتاها و اطلاعات در سرور اصلی قرار داده می‌شود.
سیستم دی سنترالایز چیست؟
در سیستم‌های غیرمتمرکز مدیریت اطلاعات و هدایت و نظارت بر شبکه به‌صورت پراکنده‌تری انجام می‌شود. هر نقطه یا بخش شبکه، به عنوان یک مرجع مستقل عمل کرده و به‌صورت جداگانه نحوه تعامل و برقراری ارتباط با سایر اعضا و سیستم‌ها را مدیریت می‌کند. بنابراین در شبکه‌های دی سنترالایز توان لازم برای پردازش اطلاعات و میزان باری که برای این کار به سیستم وارد می‌شود، بین سرورهای توزیع خواهد شد.
باید اضافه کرد که استفاده از شبکه‌های غیرمتمرکز در گذشته رایج‌تر بود. چرا که زیرساخت لازم برای سیستم‌های سنترالایز و سرورهای با توان و قدرت بالا جهت اجرای این نوع شبکه وجود نداشت.
مزایای سیستم‌های سنترالایز و معایب آنها
باتوجه به شرح و نحوه عملکرد سیستم‌های متمرکز که در بالا گفته شد، احتمالا مهم‌ترین مزیت این نوع سیستم‌ها، کنترل مستقیم بهتر و بیشتر، ضمن مدیریت راحت‌تر داده‌ها است. اما اگر بخواهیم برخی دیگر مزایای شبکه‌های متمرکز را بگوییم باید اضافه کنیم که:
مزایای شبکه متمرکز
- سرورهای این نوع سیستم‌ها دستگاههای بسیار قدرتمندی هستند که توان لازم جهت پاسخگویی به حجم زیادی از درخواست‌ها مختلف سیستم‌های متصل را به‌صورت همزمان دارند.
- دسترسی به منابع و اطلاعات مربوط به داده‌های پردازش شده، برای افراد قابل کنترل‌تر است. به این معنی که فرد می‌توان زمان و شرایطی که به اطلاعات نیاز دارد را انتخاب کنید.
- کارایی معماری شبکه متمرکز بالاتر بوده و مدیریت عملکردهای کلیدی سیستم در یک دیتا سنتر مرکزی، به پرسنل فناوری اطلاعات آزادی عمل بیشتری می‌دهد. در شبکه سنترالایز کارشناسان می‌توانند به‌راحتی بر به‌روزرسانی سخت افزار و نرم‌افزاری سیستم‌ها کنترل داشته باشند.
- شبکه سنترالایز و معماری متمرکز محیط شبکه را پایدار و قابل پیش بینی می‌کند.
- سرعت انتقال داده و عملکرد سیستم در سیستم متمرکز بیشتر است.
باتوجه به اینکه در سیستم‌های متمرکز عملکردهای پردازش، ذخیره سازی و صدور مجوزها برای کاربران تحت مدیریت یک سرور مرکزی است، می‌توان معایب زیر را نیز در این نوع معماری دید:
معایب شبکه متمرکز
- میزان خطاپذیری پایین، به این معنی که اگر سرور مرکزی دچار اختلال شود، کل سیستم با مشکل مواجه خواهد شد.
- بالاتر رفتن احتمال حمله سایبری و هک شدن شبکه‌های متمرکز
- کند شدن شبکه و سیستم درصورت برخوردار نبودن از پهنای باند کافی
به‌همین دلیل اغلب برای سیستم‌های متمرکز معمولا راه‌کارهای مختلفی باتوجه به نوع سیستم و کاربرد آن درنظر گرفته می‌شود که بتوان تاحد ممکن این معایب را کنترل کرد. مانند در نظر گرفتن سرور HA برای سرور مرکزی در معماری متمرکز.
مزایای سیستم‌های دی سنترالایز و معایب آنها
نکته جالب اینکه، باوجود اینکه سیستم‌های متمرکز در دوره‌ای محبوبیت بیشتری پیدا کرده‌بودند، با بهبود قدرت پردازش دستگاههای جداگانه موجود در شبکه‌های غیرمتمرکز، این نوع معماری امروزه طرفداران خاص خود را دارد. مزایای سیستم‌های غیرمتمرکز عبارتند از:
مزایای سیستم‌های غیرمتمرکز
- در سیستم‌های غیرمتمرکز هر نقطه یا بخش از شبکه، استقلال خود را دارد و می‌تواند قوانین مربوط به خود را در مورد مدیریت داده‌ها و میزان دسترسی به آنها داشته باشد.
- امنیت بالاتر و بیشتر شبکه‌های غیرمتمرکز و در امنیت بودن نقطه‌های مختلف شبکه درصورت اختلال یا مورد حمله قرار گرفتن یک نقطه یا بخش از آن.
- امکان اضافه یا کم کردن مراکز مدیریت و کنترل به شبکه درصورت نیاز
البته باید گفت، سیستم‌های غیرمتمرکز نیز مشکلات خاص خود را دارند. مشکلاتی که می‌توانند باعث شوند که این سیستم برای یک کسب و کار یا مجموعه در اولویت قرار نگیرد. برخی از این معایب عبارتند از:
معایب سیستم‌های غیرمتمرکز
- پیچیده و مشکل بودن معماری غیرمتمرکز و مدیریت این نوع شبکه از جهات مختلف. برای مثال به‌روز رسانی سرورها و سیستم سخت‌تر و پیچیده‌تر خواهد بود.
- کندتر بودن سرعت انتقال داده‌ها در شبکه غیرمتمرکز
- هزینه‌بر بودن تامین زیرساخت لازم برای اجرای معماری و تجهیزات مورد نیاز در نقاط مختلف شبکه.
باتوجه به معایب و مزایای ذکر شده برای هر دو نوع سیستم، باید گفت، همین حقایق باعث گسترش هرچه بیشتر استفاده از رایانش ابری است. رایانش ابری درواقع به‌نوعی نهایی‌ترین شبکه پردازش متمرکز است که در عین حال، امکان طراحی شبکه‌های غیرمتمرکز را نیز فراهم می‌کند.
درنهایت باید گفت، اینکه کدام سیستم و شبکه برای یک مجموعه بهتر بوده و مفیدتر واقع می‌شود، به نیاز مجموعه و نوع کارآیی مدنظر آنها بستگی خواهد داشت. حجم کار، نوع مدیریت داده‌ها که مدنظر مجموعه است و حتی هزینه راه‌اندازی و مدیریت و اداره شبکه، می‌تواند مشخص کند که سیستم سنترالایز برای یک مجموعه انتخاب بهتری است یا دی سنترالایز.
